Onderhoudsuitkeringen door een fiscale bril bekeken

Onderhoudsuitkeringen die u betaalt, zijn aftrekbare bestedingen. Onder bepaalde voorwaarden kunnen ze van uw belastbaar inkomen worden afgetrokken. We zetten de voorwaarden nog eens voor u op een rijtje. Daarnaast bekijken we hoe u dat precies in uw aangifte moet invullen.

De onderhoudsuitkering moet gebeuren ter uitvoering van een wettelijke verplichting

Het is niet nodig dat u door een rechter werd veroordeeld tot het betalen van de uitkering. De betaling moet wel stoelen op een wettelijke verplichting, meestal een verplichting uit het Burgerlijk Wetboek of het Gerechtelijk Wetboek. Voorbeeld: de algemene onderhoudsverplichting van ouders tegenover hun minderjarige of nog niet afgestudeerde kinderen op grond van artikel 203 Burgerlijk Wetboek of de omgekeerde wettelijke verplichting voor kinderen om hun ouders te  onderhouden wanneer die behoeftig zijn (art. 205 BW).

Toch kunnen ook onderhoudsuitkeringen die u spontaan betaalt aftrekbaar zijn, bv. wanneer u uw zoon of dochter die het niet zo breed heeft een handje toesteekt. In dat geval geldt wel de bijkomende voorwaarde van de behoeftigheid van de genieter. Voor de  onderhoudskeringen van ouders tegenover hun minderjarige of nog niet-afgestudeerde kinderen, geldt deze vereist nooit.  

Of de genieter van de uitkering 'behoeftig' is,  is een feitenkwestie, die de administratie geval per geval beoordeelt. Hiervoor kijkt ze naar de normale levensvoorwaarden van de genieter en houdt rekening met diens opvoeding en sociale stand. Dit wil evenwel niet zeggen dat een genieter behoeftig wordt, louter omdat hij zijn vroegere levensstandaard niet meer kan volhouden.

Wanneer er een discussie ontstaat over de beoordeling van de behoeftigheid,  heeft de fiscale rechter het laatste woord. Sommige rechtspraak toetst de behoeftigheid aan het leefloon (voor een alleenstaande rond de 800 EUR). Een genieter van een onderhoudsuitkering kan evenwel meer dan 800 EUR eigen inkomsten hebben,  en toch nog behoeftig zijn, bv. omdat hij door ziekte of invaliditeit zware medische kosten heeft.

Betaald aan een persoon die geen deel uitmaakt van uw gezin

U mag enkel de betaalde uitkering aftrekken als de genieter geen deel uitmaakt van uw gezin, bv. omdat uw kinderen bij uw ex-partner verblijven of omdat uw zorgbehoevende ouder in een bejaardentehuis woont.

Voor gescheiden ouders die co-ouderschap over hun kinderen hebben geldt een bijzondere regeling. Zij moeten kiezen tussen  (1) het verdelen van de verhoogde belastbare som waarop u als ouder recht en (2) het betalen en aftrekken van onderhoudsuitkeringen door één van beide ouders.  De co-ouders moeten dus checken wat fiscaal het interessantste is. Als de ene ouder opteert om de onderhoudsuitkeringen af te trekken, zal de andere ouder de volledige verhoging van de belastbare som krijgen.

Regelmatig betaad worden

Onderhoudsuitkeringen moeten 'regelmatig' worden betaald. 'Regelmatig' wil zeggen 'periodiek',  maar er moet geen strikte mathematische regelmaat zijn, bv. elke week, elke maand, elke twee maanden. Een kleine vertraging in het uitbetalen van de uitkering, brengt de aftrekbaarheid dus niet in gevaar.

Willekeurige onderhoudsbijdragen, die u zo nu en dan betaalt, op een moment dat u het zich kan veroorloven, of op een moment dat de genieter wat extra geld nodig heeft, zijn evenwel niet aftrekbaar. Hier bestaat immers het gevaar dat de onderhoudsplichtige de betalingen enkel doet om zijn belastbaar inkomen te verkleinen en minder belastingen te moeten betalen.

Zowel gewone als buitengewone kosten

Het is eigenlijk de logica zelve dat een onderhoudsbijdrage zowel gewone als buitengewone kosten omvat. 'Gewone kosten' zijn dan alle gebruikelijke kosten m.b.t. het dagelijkse onderhoud van het kind. Daarnaast doen er zich bij de opvoeding van kinderen ook altijd buitengewone kosten voor: de uitzonderlijke, noodzakelijke of onvoorzienbare uitgaven die voortvloeien uit toevallige of ongewone gebeurtenissen en die het normale onderhoudsbudget  overtreffen. Deze buitengewone kosten zijn uit hun aard niet regelmatig,  waardoor de regelmatigheid van de betaling ook niet vereist is.

Zo zullen de studiekosten van uw kinderen die bij uw ex-partner verblijven maar (deels) door u gefinancierd worden, aftrekbare onderhoudskosten zijn. Het gaat daarbij om het inschrijvingsgeld, maar ook om de huur van een kot en de kosten van cursussen en studieboeken.

Hoe invullen in de aangifte (onderhoudsplichtige)?

U kan de door u betaalde onderhoudsuitkeringen die voldoen aan de hierboven genoemde voorwaarden ten belope van 80 % van hun bedrag aftrekken van uw netto-inkomen. In de aangifte vult u het werkelijk betaalde bedrag in. De fiscus zal zelf de beperking  berekenen.

U moet de volgende codes invullen:

code 1390: uitkeringen verschuldigd door de belastingplichtige;

code 1392: uitkeringen verschuldigd door de belastingplichtige en echtgenoot samen, bv. aan de (schoon)ouders.

Verder vermeldt u ook de gegevens van de genieter (naam, voornaam en adres) van de onderhoudsuitkeringen.

Bovendien moet u aantonen dat u deze onderhoudsuitkeringen ook werkelijk heeft betaald, dat kan met alle gemeenrechtelijke bewijsmiddelen, bv. een bankafschrift.

Hoe invullen in de aangifte (uitkeringsgerechtigde, genieter)?

De keerzijde van de aftrekbaarheid van betaalde onderhoudsuitkeringen is de belastbaarheid van ontvangen onderhoudsuitkeringen. Ook hier weer geldt de beperking tot 80 % van het werkelijk ontvangen bedrag. De genieter (de uitkeringsgerechtigde) vult het ontvangen bedrag in code 1192 in en vermeldt daarbij de gegevens van de schuldenaar van de uitkering (naam, voornaam en adres).

De ontvangen uitkeringen zijn gezamenlijk belastbaar met de andere inkomsten van de belastingplichtige. Als hij geen andere belangrijke inkomsten geniet, zal hij er  in principe geen belastingen op moeten betalen, omdat het belastingvrij minimum vaak niet overschreden wordt.

De belastingplichtige is in dit geval steeds de persoon voor wie de onderhoudsuitkeringen bedoeld zijn. Dit betekent dat als u (als ouder) onderhoudsuitkeringen ontvangt die bestemd zijn voor uw kinderen, u de belastingplichtige niet bent. Het is uw kind dat de uitkering ontvangt en er op belast wordt.  Als uw kind nog minderjarig is, zal het vermoedelijk niet automatisch een aangifteformulier ontvangen. Toch moet het zijn 'inkomen' aangeven. Als u dus geen aangifteformulier ontvangt, moet u het zelf aanvragen bij de administratie of online een aangifte indien via tax-on-web (inloggen met een token of met de identiteitskaart van het kind).