Zeg niet faillissementsverzekering maar wel overbruggingsrecht
Sinds zijn ontstaan in 1997 heeft de faillissementsverzekering voor gefailleerde zelfstandigen verschillende wijzigingen ondergaan. De laatste belangrijke hervorming betreft de uitbreiding van het toepassingsgebied naar de stopzettingen om economische redenen. En, de benaming is veranderd. Sinds 28 januari 2016 spreken we van "overbruggingsrecht ten gunste van zelfstandigen".
Sociale bescherming van zelfstandigen
Binnen het sociaal statuut van de zelfstandigen bestaat sinds 1 juli 1997 naast de pensioenen, de gezinsbijslagen en de ziekte- en invaliditeitsverzekering, het stelsel van de faillissementsverzekering. Dit stelsel biedt gefailleerde zelfstandigen of zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten van een handelsvennootschap die failliet werden verklaard, mits voldaan aan bepaalde voorwaarden, bescherming in de sectoren van de sociale zekerheid. Die faillissementsverzekering is herhaaldelijk aangepast met o.a. hogere uitkeringen tot gevolg. Sinds 2012 spreken we over 'een sociale verzekering ten gunste van zelfstandigen, in geval van faillissement, daarmee gelijkgestelde situaties of gedwongen stopzetting'.
De laatste wijziging breidt de faillissementsverzekering uit naar de stopzettingen om economische redenen m.a.w. de verzekering wordt ook van toepassing op zelfstandigen die hun activiteit door economische moeilijkheden stopzetten.
Bovendien wordt de oude terminologie "faillissementsverzekering" vervangen door een nieuw concept "het overbruggingsrecht ten gunste van zelfstandigen'". Dit is moderner en neutraler en voortaan ook de enige juiste benaming.
Nieuw: stopzetting om economische moeilijkheden
Het doel van het overbruggingsrecht blijft zelfstandigen in moeilijkheden te helpen via een financiële vergoeding en een beperkte sociale dekking. Het 'overbruggingsrecht' bestaat uit drie takken:
een tak faillissement en collectieve schuldenregeling (onmogelijkheid om opeisbare of nog te vervallen schulden te voldoen);
een tak gedwongen stopzetting van de zelfstandige activiteit (bv. brand, natuurramp);
een nieuwe tak: de stopzetting om economische reden/moeilijkheden.
De concrete invulling en de voorwaarden op grond waarvan zelfstandigen op dit nieuwe recht aanspraak kunnen maken, worden nog bij koninklijk besluit vastgelegd. Daardoor kan voorlopig niemand nu al dit nieuwe recht uitoefenen. Veel zal hoe dan ook afhangen van de budgettaire impact van de maatregel. We verwachten dat bij de uitwerking van de nieuwe maatregel met volgende punten rekening wordt gehouden:
de economische moeilijkheden zullen ontegensprekelijk externe moeilijkheden moeten zijn, die bovendien objectiveerbaar zijn;
de zelfstandigen moeten met hun bijdragebetalingen in orde zijn;
de reikwijdte van het recht moet variëren naar gelang van het aantal gewerkte kwartalen bijvoorbeeld twee maanden tegemoetkoming per periode van twee gewerkte jaren, met een minimum van twee gewerkte jaren.
Aan de essentie van de verzekering wordt niet geraakt: ze behoudt haar aanvullend karakter. De zelfstandige mag geen inkomen of vervangingsinkomen hebben. Een vervangingsinkomen uit de sociale zekerheid blijft voorrang hebben op het overbruggingsrecht.
Van 3 naar 4 categorieën
Het overbruggingsrecht is voortaan van toepassing op:
1. de gefailleerde zelfstandigen, de zaakvoerders, de bestuurders en de werkende vennoten van een handelsvennootschap die failliet werd verklaard; ook niet-handelaren die hun schulden niet kunnen betalen (zoals landbouwers, beoefenaars van een vrij beroep);
2. de zelfstandigen die hun opeisbare of nog te vervallen schulden niet kunnen aflossen door kennelijk onvermogen en zij met een collectieve schuldenregeling;
3. de zelfstandigen die door omstandigheden onafhankelijk van hun wil, worden gedwongen hun zelfstandige activiteit stop te zetten en geen beroepsinkomen of vervangingsinkomen hebben;
4. de zelfstandigen die omwille van economische moeilijkheden hun zelfstandige activiteit moeten stopzetten (nieuw).
Wie strafrechtelijk werd veroordeeld in het kader van het faillissement of zelf zijn onvermogen heeft georganiseerd, komt niet in aanmerking.
Sociale inhoud van het overbruggingsrecht
Het overbruggingsrecht voor zelfstandigen bestaat uit een uitkering gedurende maximaal 12 maanden (4 kwartalen) en een beperkt behoud van sociaal statuut (kinderbijslag en geneeskundige verzorging gedurende maximaal twaalf maanden).
U kan verschillende keren een beroep op het overbruggingsrecht doen. Voorwaarde is wel dat de totale duur tijdens de volledige beroepsloopbaan niet langer is dan 12 maanden. Een aanvraag moet bij het socialeverzekeringsfonds worden ingediend.
De uitkering van het overbruggingsrecht is afgestemd op het minimumpensioen voor zelfstandigen. Het bedrag varieert naargelang men al dan niet een gezin ten laste heeft.