De verzekeringsgift: Vlaams versus federaal standpunt
De Vlaamse belastingdienst (Vlabel) heeft recent nieuwe standpunten ingenomen over enkele bekende technieken van successieplanning. Opvallend is dat deze standpunten afwijken van de standpunten die door de federale overheid worden ingenomen. Daardoor worden technieken die tot voor kort aanvaardbaar waren voor de federale fiscus, plots niet meer aanvaardbaar. In deze bijdrage focussen we ons op de verzekeringsgift.
Inleiding: Vlaanderen bevoegd voor erfbelasting en registratiebelasting
De gewesten zijn al lange tijd bevoegd voor successierechten en registratierechten. Ze hebben daar gebruik van gemaakt om de regelgeving per gewest aan te passen. Bijzonder is dat het Vlaams Gewest (en enkel het Vlaams Gewest) sinds 2015 zelf ook de dienst van deze belastingen waarneemt. Dit betekent o.a. dat Vlaanderen zelf de belasting invordert.
Het brengt echter ook met zich mee dat de Vlaamse belastingdienst (of Vlabel) nu zelf standpunten kan innemen om deze regelgeving verder te verduidelijken. Initieel werden de bestaande federale standpunten overgenomen. De laatste maanden heeft Vlabel echter heel wat nieuwe afwijkende standpunten ingenomen.
De verzekeringsgift: schenker schenkt polis aan begunstigde
De verzekeringsgift begint natuurlijk met het afsluiten van een levensverzekering. Een persoon (bv. een moeder) sluit een levensverzekering af en duidt een begunstigde aan (bv. haar dochter), die een som zal ontvangen bij het overlijden van de verzekerde (de moeder). Er zijn drie partijen in dit contract: de verzekeringsnemer (de moeder = A), de verzekerde (opnieuw de moeder = A) en een begunstigde (de dochter = B). Dit contract is dus een AAB-polis.
De verzekeringsnemer (moeder) schenkt de polis aan de begiftigde (dochter). Hierdoor neemt de dochter de rechten van de moeder over en wordt ze zowel verzekeringsnemer als begunstigde. In deze nieuwe situatie zijn er nog steeds drie partijen: de verzekeringsnemer (de dochter = B), de verzekerde (nog steeds de moeder = A) en een begunstigde (opnieuw de dochter = B). Het contract is dus een BAB-polis geworden.
Aangezien het gaat om een schenking is er schenkbelasting verschuldigd. Die bedraagt 3 % op de afkoopwaarde van het contract.
Wat bij overlijden van de moeder?
Bij het overlijden van de moeder wordt het kapitaal van de levensverzekering uitgekeerd aan de dochter. Wat moet er dan gebeuren. Er werd al schenkbelasting betaald. Is dat voldoende? Of moet de dochter alsnog erfbelasting betalen op de ontvangen uitkering?
Het federale standpunt
Volgens de federale administratie zijn er geen bijkomende successierechten meer verschuldigd bij het overlijden. De nodige registratierechten zijn immers betaald bij de schenking. Dit federaal standpunt werd tot voor kort ook in Vlaanderen gevolgd. Vlabel denkt er ondertussen echter anders over (zie hieronder). Het federale standpunt blijft echter wel gelden voor inwoners van het Waals en Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Het Vlaamse standpunt
Vlabel kiest evenwel voor een radicaal andere oplossing: voor overlijdens vanaf 1 maart 2016 is er na een verzekeringsgift (zelfs als er schenkbelasting werd betaald), toch nog erfbelasting verschuldigd bij het overlijden van de verzekerde en dit ongeacht het moment van de schenking.
Wie in het Vlaams Gewest woont en in het verleden een verzekeringsgift heeft gedaan, dreigt opnieuw te moeten betalen en zal zijn successieplanning moeten herdenken.
Ontsnappingsmogelijkheid?
Zoals de situatie er nu voor staat, dreigt de begunstigde twee keer te moeten betalen.
Toch zijn er nog twee manieren waarop de begunstigde dit kan vermijden.
De begunstigde die de levensverzekering geschonken heeft gekregen, duidt op zijn beurt een nieuwe begunstigde aan. Hierdoor zijn er opnieuw drie partijen: de verzekeringsnemer (de dochter = B), de nieuwe begunstigde (bv. de (klein)zoon = C) en de verzekerde (nog steeds de moeder = A).
Let op: het is niet mogelijk tijdelijk een andere begunstigde (C) aan te duiden en later terug te switchen naar de oorspronkelijke begunstigde (B).
Eén van beide partijen kan de polis afkopen. Ofwel koopt de verzekeringsnemer/verzekerde (moeder = A) de polis af en schenkt het geld aan haar dochter. Om helemaal zeker te zijn, kan er op dat moment al schenkingsbelasting worden betaald, zodat er later geen erfbelasting meer betaald moet worden. Alternatief is dat de begiftigde (de dochter = B) na de schenking onmiddellijk de polis afkoopt (en het geld in een ander instrument investeert).