Afschaffing van het duolegaat in Vlaanderen

De Vlaamse regering schafte met ingang van 1 juli 2021 het duolegaat af. Heeft u destijds uw testament aangepast om zo’n duolegaat te organiseren, dan doet u er goed gaan om dat testament opnieuw te bekijken en eventueel naar alternatieve oplossingen te zoeken.

Schenken op kosten van de fiscus

Het duolegaat betekent dat u als het ware twee legaten doet. Eén aan een non-profitorganisatie en één aan uw erfgenamen. Het legaat aan de organisatie is onderworpen aan successierechten tegen een laag tarief (in Vlaanderen 8,5%). Het legaat aan de personen die u wil begunstigen (familieleden of derden), is onderworpen aan de ‘gewone’ tarieven, die afhangen van de familierelatie en het bedrag. In Vlaanderen kunnen die tarieven oplopen tot 55%, in Wallonië en Brussel zelfs tot 80%.

Maar via een duolegaat kan u flink wat belastingen besparen. Hoe? Door aan het legaat aan de non-profitorganisatie een voorwaarde te koppelen, namelijk dat die organisatie de successierechten verschuldigd op het andere legaat zal betalen.

Voorbeeld
Stel dat uw nalatenschap bestaat uit een woning van 250.000 euro en een bedrag van 200.000 euro op de bank. U laat alles na aan uw broer. Op die nalatenschap moet uw broer 227.000 euro erfbelasting betalen in Vlaanderen. Uw broer krijgt dus netto 223.000 euro.

Als u de 200.000 euro op de bank aan een non-profitorganisatie geeft, met de opdracht de belastingen te betalen op wat de broer zal erven, ziet uw rekening er als volgt uit:

De non profit-organisatie ontvangt 200.000 euro, minus de eigen erfbelasting (17.000 euro) en minus de belasting van uw broer op het gebouw (117.000 euro). De non-profitorganisatie ontvangt zodoende netto 66.000 euro.

Uw broer ontvangt 250.000 euro, wat méér is dan hij zou ontvangen als hij de totale erfenis had gekregen.

Het spreekt voor zich dat als de organisatie meer belastingen zou moeten betalen, dan wat ze zou krijgen, ze het legaat zal weigeren.

Afschaffing van het duolegaat in Vlaanderen

‘Afschaffing’ is misschien een groot woord: u mag nog steeds een duolegaat doen, maar de Vlaamse regering heeft het fiscaal voordeel ervan weggenomen. Sinds 1 juli wordt het bedrag dat de non-profitorganisatie moet gebruiken om de erfbelasting van de andere legatarissen te betalen, mee in aanmerking genomen voor het bepalen van de belastbare grondslag in hoofde van die familieleden of derden. Zodoende wint die andere legataris niets met een duolegaat. In het parlement werd het volgende voorbeeld gegeven.

Voorbeeld
Via een duolegaat ontvangt de neef van de overledene een legaat van 280.000 euro. Een non-profitorganisatie krijgt een legaat van 220.000 euro, onder de last de erfbelasting van de neef te voldoen. Op het legaat van 280.000 euro is 139.500 euro erfbelasting verschuldigd. Het marginale tarief op dat legaat is 55%.

Onder de oude regeling zou de neef 280.000 euro krijgen. De 139.000 euro erfbelasting moet door de organisatie betaald worden.

Onder de nieuwe regeling wordt de belastbare grondslag in hoofde van de neef verhoogd met het laagste van de twee volgende bedragen:

310.000 euro: het gebruteerde bedrag aan erfbelasting zijnde 139.500 euro/(1-0,55).

het bedrag van het legaat aan het goede doel, in dit voorbeeld 220.000 euro.

Met andere woorden: de nalatenschap van de neef zal een belastbare waarde hebben van 500.000 euro, zijnde de totale waarde van de nalatenschap.

Het duolegaat in het testament voorziet nog steeds dat de non-profitorganisatie de erfbelasting van de neven moet betalen, maar dat is niet langer 139.500 euro, maar wel 260.500 euro. Het gevolg is dat de non-profitorganisatie meer moet betalen dan ze ontvangt en ze zal dus het legaat verwerpen.

Wat met legaten voor een goed doel?

Het duolegaat was zeer zeker een belangrijke bron van inkomsten voor vele non-profitorganisaties. Omdat het voordeel wordt weggenomen, bestaat de kans dat deze organisaties vrijwel geen legaten meer zullen ontvangen. Om dat te vermijden, genieten schenkingen en legaten aan goede doelen vanaf 1 juli een vrijstelling van respectievelijk schenkbelasting én erfbelasting in het Vlaamse gewest.

De vrijstelling geldt niet voor private stichtingen, zelfs als zij een belangeloos doel hebben. De vroegere tarieven van 5,5 % schenkbelasting en 8,5 % erfbelasting blijven gewoon van toepassing op de stichtingen.

Waar u woont

Een element waarmee u rekening moet houden is dat de afschaffing van het fiscale voordeel van het duolegaat enkel geldt in het Vlaamse gewest. In de twee andere gewesten is de techniek nog steeds mogelijk. Het is dus van belang te weten onder welke regeling u valt. Dat is niet afhankelijk van de plaats waar uw testament werd opgemaakt of waar u toen woonde. Dat wordt bepaald aan de hand van uw woonplaats. Verhuisde u in de laatste vijf jaar vóór het overlijden, dan ligt de bevoegdheid bij het gewest waar de erflater in die vijf jaar het langst zijn woonplaats heeft gehad.

Wat er in uw testament staat

Een legaat kan u enkel organiseren via uw testament. Plande u eerder al een duolegaat-oude stijl, dan moet u dat testament even tegen het licht houden. De afschaffing van het duolegaat in het Vlaamse gewest is al een tijdje hangende; misschien is uw testament al aangepast. Maar als dat niet het geval is, dan loopt u niet alleen de kans dat de non-profitorganisatie het legaat zal weigeren, maar ook dat een groot deel van uw nalatenschap naar de fiscus gaat.